əyri

sif.

1. Düz istiqamətdə olmayan, düz xətt təşkil etməyən (düz ziddi). Əyri yol. Əyri xətt. Əyri qılınc. – Cığır dolanbac yol kimi əyri idi. M. İ.. Murad dedi: – Var, bala; Əyri qazma üsulu. M. R.. // Düz durmayan, düz olmayan, bir yana əyilmiş. Əyri barmaq. Əyri çənə. Əyri mismar. – Xudayar bəyin bir böyük qüsuru var. Burnu əyridi, əyridi, amma pis əyridi. . C. M.. <Qaçayın> burnu bir qədər əyri və iri idi. Ə. Vəl.. // Zərf mənasında. Əyri getmək. Mıxı əyri vurmaq. – Ümumi zəiflikdən başqa <Cəbinin> ayaqları da əyri bitirdi. N. N.. Əyri baxmaq – 1) gözünün yan tərəfi ilə baxmaq, çəp baxmaq; 2) məc. Narazı, şübhəli, yaxud kinli və hiddətli baxışla baxmaq. Axır vaxtlarda nədənsə mənə əyri baxır.

2. Sözündə, işində, hərəkətində düz olmayan, yalançı, fırıldaqçı. Əyri adam bir gün özünü göstərəcək. – Əyri adamın bacarıqlı olmağı, düz adamın əfəlliyindən cəmiyyət üçün daha qorxuludur. M. İ.. Əyri danışmaq – düz danışmamaq, səmimi danışmamaq, hiylə işlətmək, biclik etmək. Əyri getmək – 1) fırıldaq, hiylə yolunu tutmaq, düz yolla getməmək; 2) aldatmaq, vəfasızlıq göstərmək. Əzəldən arada əhdü peyman var; Əyri getmə, Əslim, yolu düz yeri! «Aşıq Kərəm». Əyri görmək – pis şəkildə görmək, xoşuna gəlməyəcək tərzdə görmək. Niyə bəs böylə bərəldirsən, a qare, gözünü; Yoxsa bu ayinədə əyri görürsən özünü? M. Ə. S.. Hər nə gördüm, əyri gördüm, özgə babət görmədim. M. P. V.. Əyri güzgü – 1) əksi düzgün göstərməyən güzgü; 2) məc. bir şeyin təhrif olunmuş əksi. // İs. mənasında. Casusmusan ki, yoxsa oğru? Ya əyrimisən ki, yoxsa doğru? X.. Bir oğru, bir əyri, bir də haramı; Bu üçü bir olsa kolda gizlənər. X. Q.. Tənbələ, əyriyə xeyirxahlıq etmək yaxşı işləyənin belindən basmaqdır. M. İ.. // is. Düzgün olmayan şey. Şairəm, çünki vəzifəm budur əşar yazım; Bədi bəd, əyrini əyri, düzü həmvar yazım. M. Ə. S.. <Keykavus şah:> Çarə bul, seçilsin doğru əyridən. H. C.. <Vəzir:> Belə olar əyyar sözü; Yanlış deyər əyri, düzü. A. Ş.. Əyri iş – fırıldaq, hiylə. . . Əyri işlərin haqqında doğru danış. M. S. O..

3. is. riyaz. Əyri xətt. Diaqramın əyriləri. Əyrinin nöqtələri. // Hər hansı bir prosesin kəmiyyət nisbətini göstərən (əyri xətt şəklində) qrafik təsvir. Temperatur əyrisi. Yağıntı əyrisi.

◊ Əyri göz – mövhumatçıların etiqadınca, gözü dəyə bilən adamın gözü. <Qızyetər:> Yox. . . yox. . . , qadan alım, min əyri göz var; Bircə farağat dur, . . göz dəyər sənə. S. V.. Əyri (gözlə) baxmaq – qeyri-məmnun, narazı, acıqlı yaxud şübhəli nəzərlə baxmaq. Əyri gözlə mənə baxdı. Əyri-əyri baxmaq – bax əyri (gözlə) baxmaq. Sona əyri-əyri baxır Məşədi Zeynəbin üzünə və birdən onun üstünə hücum çəkib itələyir. C. M.. Hacı Rəsul çomaqlı kəndliyə əyri-əyri baxdı. M. C.. Molla Şirəlinin ən çox zəhləsi getdiyi, ona əyri-əyri baxıb salam verməyən cavanlar idi. S. Rəh.. Əyri oturaq (oturub), düz danışaq – bir-birimizdən incisək də, həqiqəti olduğu kimi deyək. Ey fələk, gəl ki, bir əyri oturub düz danışaq. S. Ə. Ş.. <Gəray ağa:> Gəl burada, bu qapalı otaqda, bu İçərişəhərdə əyri oturub düz danışaq! S. R..